Een belangrijk uitgangspunt van de psychosomatische fysiotherapie (PSF) is het biopsychosociale model in de vorm van het meerdimensionaal belasting-belastbaarheidsmodel (MDBB-model). Het model onderscheidt zowel biologische, als psychologische en sociale aspecten van het mens zijn. De PSF richt zich op het leggen van relaties tussen de lichamelijke klacht enerzijds, en de psychologische processen en de psychosociale context waarin deze klachten voorkomen anderzijds, waarbij het lichaam het aangrijpingspunt is. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bij een groot percentage van de verwijzingen naar de fysiotherapeut sprake is van medisch vage klachten, d.w.z. dat er geen verklaring is gevonden in een organisch substraat, ofwel onbegrepen lichamelijke klachten. Tevens is bij bijna de helft van de verwijzingen sprake van distress, wat zich kan uiten in nerveus functionele klachten. De PSF kan een belangrijke rol spelen bij de behandeling van aspecifieke klachten waaronder:

• chronische pijn
• chronische vermoeidheid
• spanningsklachten
• angstklachten zoals paniekstoornissen
• werkgerelateerde problematiek (werkstress, surmenage, burnout)

Behandeling kan zowel curatief, preventief als palliatief worden aangewend.

Behandeling door een psychosomatisch fysiotherapeut kan bestaan uit:

• lichaamsbewustwordingsmethodieken
• ontspannings- en ademtherapie
• interactieve massagetechnieken
• cognitieve gedragsmatige interventies
• stress management
• communicatietechnieken.

<< Terug naar boven

Werkwijze

Er wordt in de eerste plaats uitgebreid ingegaan op de lichamelijke klacht(en). Indien zinvol, vindt er een lichamelijk onderzoek plaats. Daarna wordt gekeken hoe de patiënt cognitief, emotioneel, gedragsmatig en sociaal omgaat met de klacht(en). De PSF is opgeleid om zowel kenmerkende persoonlijkheidstrekken, zoals neuroticisme, sterke introversie, externe beheersoriëntatie, en persoonlijkheids-stoornissen te herkennen. Deze patiënten kunnen een complex beeld vertonen en hun gedrag kan direct aanleiding zijn voor het ontstaan of het verergeren van hun gezondheidsprobleem. Psychopathologie is sterk van invloed op de klachten. Er wordt dan ook gelet op aanwezigheid van angststoornissen, aanpassingsstoornissen, affectieve stoornissen, somatoforme stoornissen, alcohol-, medicatie-, en/of drugsafhankelijkheid. De sociale context kan een negatieve invloed hebben op de klachten; er kan sprake zijn van gebrekkige steun, ineffectieve medische hulp, en mogelijk spelen juridische procedures een rol. Psychologische en sociale factoren die de overgang van acute naar chronische klachten bevorderen en/of het verloop van chronische pijn negatief beïnvloeden.,, zijn daarmee voorspellers van chroniciteit en beperkingen op de lange termijn. Verder kijkt de PSF naar alledaagse levensproblematiek. Denk daarbij aan de verschillende rollen die het individu bekleedt in de verschillende levensgebieden, zoals partner/gezin, familie, werk, vrije tijd, vrienden/kennissen, maatschappij en natuur. Life events, zoals een verhuizing of overlijden van een geliefd persoon, doen een beroep op het adaptatievermogen van het betrokken individu. De PSF kent vier niveaus in de mate van psychosociale complexiteit in relatie tot het bewegend functioneren. Complexiteit 1. ongecompliceerd en 2. licht gecompliceerd zijn monodisciplinair te behandelen door een fysiotherapeut. Complexiteit 3. matig gecompliceerd en 4. zwaargecompliceerd zijn m.n. geschikt voor de PSF. Bij complexiteit 3 komen ongunstige persoonskenmerken naar voren en zijn er problemen in verschillende levensgebieden. In complexiteit 4 komt psychopathologie daar nog eens bovenop, vandaar dat complexiteit 4 altijd vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Oplopend van 2 naar 4 is de interne regulatie van de patiënt steeds beperkter. De PSF is niet bevoegd m.b.t. psychologisch disfunctioneren of psychopathologie een diagnose te stellen, maar zal dit terugkoppelen naar de huisarts. Dit kan een multidisciplinaire aanpak tot gevolg hebben, d.w.z. samenwerking met huisarts, psycholoog, bedrijfarts, psychiater en maatschappelijk werk. De PSF heeft in alle gevallen het lichaam als aangrijpingspunt, waarbij het bewegend functioneren, het psychisch functioneren en de sociale context onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Belangrijke meetinstrumenten zijn de 4DKL-klachtenlijst, 4 MBI (burnout) en de werkstresstest, te gebruiken als aanvulling op de anamnese en om te beoordelen in welke mate sprake is van somatisatie, distress, surmenage, werkstress, burnout en psychopathologie. Het gebruik van de VAS is een zinvol evaluatiemiddel. Samen met de patiënt wordt een behandelplan opgesteld, waarbij de hulpvraag van de patiënt centraal staat en een aktieve rol van de patiënt wordt verwacht tijdens de behandelfase. Wanneer behandeling is afgerond, zal er altijd verslaglegging worden gedaan naar de huisarts en andere verwijzer(s) in overleg met de patiënt.

Heeft u nog vragen over psychosomatische fysiotherapie dan verwijs ik u naar de site van het NFP: www.kngf-nfp.nl . Voor meer informatie kunt u mij uiteraard ook bellen: (070) 3686017 . Zie ook de contactpagina.

Een erkend specialisme

Voorwaarde voor registratie is het positief afsluiten van de 3-jarige post HBO opleiding tot psychosomatische fysiotherapeut. Hiervan vormen supervisie en intervisie een belangrijk onderdeel. Om registratie te waarborgen is jaarlijkse nascholing verplicht. De Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie volgens de Psychosomatiek(NFP) is de beroepsinhoudelijke lidvereniging, aangesloten bij het Koninklijk Genootschap voor Fysiotherapie(KNGF).

<< Terug naar boven

Ineke Leeuwenhoek

Geboren in 1962 en trotse moeder van twee volwassen zonen uit een gelukkig huwelijk.

Ik ben vanaf 1987 werkzaam als fysiotherapeute en heb in de loop der jaren verschillende bijscholingen gevolgd. Het viel mij steeds vaker op dat het niet altijd mogelijk is voor een fysiotherapeut om grip te krijgen op lichamelijke klachten, met als gevolg een onbevredigend resultaat voor patiënt en behandelaar. Dat er verband kan bestaan tussen spanning, stress en lichamelijke klachten werd me al snel duidelijk. Om deze klachten beter te kunnen behandelen heb ik de 3 jarige post­hbo opleiding psychosomatische fysiotherapie gevolgd. Tevens heb ik mij gespecialiseerd in lichaamsgerichte traumaverwerking.

Als psychosomatisch fysiotherapeute kijk ik naast de lichamelijke klacht ook naar het psychisch en sociaal functioneren van een patiënt en breng dit in relatie met de lichamelijke klacht. Hieruit voort komen uitleg, advies en behandeling waarbij de patiënt een actieve rol speelt. Het mooie van deze aanpak vind ik de intensieve samenwerking tussen de patiënt en mijzelf. Daar ik veel mensen behandel met stress gerelateerde problemen, is het mij opgevallen dat er trauma's aan de klachten ten grondslag kunnen liggen.

Psychosomatische klachten zijn lichamelijke klachten welke verband houden met een verstoring in de balans, tussen lichamelijke en psychische belasting in relatie tot de omgeving. Veel klachten zijn medisch niet te verklaren. Men heeft echter wel last of men blijft klachten houden. De samenhang tussen de lichamelijke klachten en de psychische overbelasting is aanvankelijk niet zo duidelijk. De lichamelijke signalen worden dikwijls eerst genegeerd of verkeerd geïnterpreteerd. Als de klachten na verloop van tijd toenemen, levert medisch onderzoek niet veel op. Een duidelijke medische diagnose is vaak niet te stellen wat een gevoel van onbegrip kan geven.

De psychosomatisch werkende fysiotherapeut begeleidt in het herstellen van het verstoorde evenwicht tussen spanning en ontspanning en tussen belasting en belastbaarheid. Lichamelijke klachten zoals o.a. pijn en vermoeidheid. Dit kan zijn door spanning, stress, verdriet, overbelasting, trauma's.


Het doel van de therapie kan zijn:
Inzicht krijgen in de oorzaak van de klacht en in de factoren die mogelijk de klachten in stand houden.
Aanleren van ontspanning en bewust worden van de adem.
Het opvoeren van de belastbaarheid door gerichte langzaam toenemende fysieke belasting.
Het verfijnen van het gezonde lichaamsgevoel en lichaamsbewustwording.
Het aanvoelen en leren respecteren van grenzen, zowel lichamelijk als psychisch.
Beeldvorming met betrekking tot ziektebeleving en dagelijks functioneren.
Het stimuleren van gedragsverandering om op een andere manier om te gaan met klachten.
Bevorderen van het vertrouwen in het lijfelijk functioneren, waardoor zelfvertrouwen en zelfbeeld positief beïnvloed wordt.



Het complexe karakter van problematiek rond psychosomatische klachten kan vragen om een samenwerking met deskundigen zoals verwijzend arts of specialist, de psycholoog, de bedrijfsarts en andere disciplines.

Tevens heb ik een nauwe samenwerking met Marjan Sepers, psychotherapeute, op het zelfde adres. Indien een multidisciplinaire aanpak gewenst is, dan is behandeling bij haar een optie. Bij voorkeur gaat dit in overleg met de verwijzer.


Ik ben er van overtuigd dat psychosomatische fysiotherapie kan bijdragen aan een zinvolle behandeling en een bevredigend behandelresultaat


<< Terug naar boven